Ryżowce Kiedy wiele lat temu po raz pierwszy zobaczyłem żywego ryżowca, Nasunęło mi się skojarzenie z woskową figurą. Istotnie, te zawsze czyste i efektowne ptaki mają idealnie, aż niewiarygodnie gładkie upierzenie, co skłania do takich porównań. Ryżowce (Padda oryzivora), to jedne z największych przedstawicieli rodziny Estrildaceae. Dorastają do 135 mm długości. Ubarwienie obojga płci jest jednakowe. Po bokach czarnej głowy, poniżej oczu występują duże owalne, białe plamy. Pokrywy skrzydeł oraz grzbiet szare z niebieskim odcieniem. Podobnie ubarwiona jest pierś. Brzuch szary z różowym nalotem. Nasada ogona po stronie grzbietowej i sterówki czarne. Pióra podogonowe białe. Potężny, dziób perłowo różowy. Obwódki oczne karminowe. Skoki cielisto różowe. Młode ptaki szaro brązowe z czarnymi dziobami. Ojczyzną ryżowców jest Jawa, Sumatra i Moluki. Występują też w innych rejonach świata, ale tam zostały wprowadzone sztucznie przez człowieka. Spotkać je można we wschodniej Afryce, w południowo wschodniej Azji w Japonii i na Hawajach. Na wyspie Świętej Heleny i w Zanzibarze zaklimatyzowały się doskonale i systematycznie przystępują do lęgów. Istnieją tam dość liczne populacje tego gatunku. Biotopem ryżowców są rozległe stepy, sawanny, skraje lasów, jak również osiedla ludzkie. W okresie rozrodczym żyją w parach. Kuliste, niezbyt kunsztowne gniazda w najróżniejszych miejscach, podobnie jak nasze wróble ( Passer domesticus). Znoszą od 4 do 8 jaj. Jak u wszystkich astryldowatych skorupki są białe. Okres wysiadywania trwa 13-14 tygodni. Po 18 dniach młode ptaki opuszczają gniazdo i dokarmiane są jeszcze przez rodziców około 14 dni. W czasie odchowu piskląt ryżowce żywią się różnymi nasionami, najczęściej w fazie mlecznej lub woskowej dojrzałości, zielonymi częściami roślin oraz owadami. Po okresie lęgowym grupują się w olbrzymie stada i intensywnie żerują na uprawach ryżu i innych zbóż, czyniąc poważne szkody. Miejscowa ludność wszelkimi, możliwymi sposobami próbuje wypłoszyć stada ryżowców ze swoich upraw. Stawiają najwymyślniejsze strachy wyposażone w piszczące i szeleszczące na wietrze urządzenia. Najczęściej jednak pilnują starsze kobiety z bambusowymi grzechotkami. Chów ryżowca sięga niepamiętnych czasów. Istnieje informacja z 1790r. o ryżowcu jako o ulubionym, klatkowym ptaku. Gatunek ten odłapywano w olbrzymich ilościach i przywożono do różnych zakątków świata. Importowane dzikie ryżowce przez długi czas były bardzo płochliwe. W 1870 roku udało się po raz pierwszy odchować pisklęta. Dzisiaj ptaki te rozpowszechnione są w mniejszych lub większych hodowlach całego świata , a uzyskiwanie przychówków nie stwarza większych problemów nawet początkującym hodowcom. Ptaki są odporne, niewymagające, a przy odpowiedniej pielęgnacji oswajają się, dzięki czemu są bardzo wdzięcznymi mieszkańcami klatek pokojowych czy wolier. Kupując ryżowce możemy mieć kłopoty z rozpoznaniem płci, ponieważ samiec i samica wyglądają tak samo. Wydaje się, ze głowa samca jest nieco masywniejsza, dziób u nasady grubszy, a karminowe obwódki oczne ciemniejsze. Z obserwacji moich wynika, że samiczki mają szarawo niebieskawą pierś wyraźnie „ odciętą” od jasno szaro różowego brzucha ( podobnie jak u amadyny wspaniałej). U samców nie jest to tak wyraźne i szaro niebieska barwa piersi płynnie przechodzi w jasno szaro różową barwę brzucha. Jednak nie powtarzalną cechą samca jest śpiew. Śpiew samca ryżowca, to wielokrotnie powtarzająca się zwrotka swoistego, wesołego szczebiotania. Ryżowce chętnie przystępują do lęgów, czy to w klatkach czy to w wolierach. W klatkach trzymamy ptaki parami. Widziałem gniazdujące ryżowce w niewielkich klatkach, ale sądzę, że dla lepszego samopoczucia naszych podopiecznych, klatka powinna być duża, przynajmniej metrowej długości. W wolierach możemy rozmnażać je w większych grupach kecz musimy pamiętać, że budek lęgowych powinno być więcej niż gniazdujących par. Najodpowiedniejsze wymiary budek lęgowych, to 15x15x18cm ( dł. szer. wys.). Większe budki równie chętnie akceptowane są przez ryżowce. Do budek wkładamy miękkie, elastyczne siano, z którego ptaki wiją gniazda. Część siana rozrzucamy w wolierze, które skrzętnie jest zbierane i wnoszone do gniazd. W wolierach ryżowce mogą gniazdować w towarzystwie innych łuszczaków jak również w towarzystwie papużek falistych czy nimf. Tokująca para wykonuje rytmiczne przysiady, podczas których samiec śpiewa. Samica znosi od 4 do 8 jaj, które wysiaduje przez 13-14 dni, po czym wykluwają się pisklęta. Obrączkujemy je w 7-10 dniu życia obrączkami o średnicy wewnętrznej 3,5mm. Młode ptaki opuszczają budkę lęgową po około 28 dniach i przez dwa tygodnie dokarmiane są jeszcze przez rodziców. Po tym okresie są już samodzielne i możemy je odłowić i przenieść do innej woliery lub klatki. Para rodzicielska z reguły przystępuje do kolejnego lęgu. Pamiętamy, aby po wyjściu młodych z gniazda budkę gruntownie oczyścić i napełnić świeżym sianem. Młode, samodzielne ryżowce zaczynają gubić swoje młodociane piórka i pomału nabierają ubarwienia ptaków dorosłych. Zauważyłem, że młode z wiosennych i wczesnoletnich lęgów przepierzają się dość szybko ( 6-8 tygodni), natomiast młode z późniejszych lęgów znacznie wolniej. Niekiedy pozostają nieprzepierzone do następnego roku. Pamiętajmy, że gatunek ten podatny jest na melanizm co objawia się tym, że utrzymywany w wilgotnych, pozbawionych światła słonecznego pomieszczeniach ciemnieje, białe, owalne plamy poniżej oczu nie występują, a głowa staje się jednolicie czarna. Ryżowce bardzo lubią się kąpać i należy im to umożliwić, wstawiając im codziennie naczynie z czystą wodą. W warunkach wiwaryjnych ryżowce wbrew swojej nazwie nie jedzą ryżu , przynajmniej łuskanego, który znajduje się powszechnie w handlu. Być może jadłyby ryż niełuskany lecz taki jest trudno dostępny. Karmienie tych ptaków nie stwarza jednak większych problemów. Chętnie przyjmują różne gatunki prosa oraz kanar, w okresie lęgowym w formie skiełkowanej lubią też skiełkowaną pszenicę. Ponadto podajemy miękki pokarm jajeczny oraz zieleninę. Najczęściej podaję mniszek lekarski ( Taraxacum officinale) i gwiazdnicę ( Stellaria media). Niektóre egzemplarze chętnie jedzą owoce. Moje ubiegło roczne młode ptaki wprost przepadały za jabłkami. Mineralia powinny mieć do dyspozycji stale. Taka dieta w zupełności wystarcza, aby utrzymywać ryżowce w doskonałej kondycji i odchować dorodną i witalną młodzież. Najczęściej hodowane i lubiane są ryżowce formy nominalnej, czyli takiej jaka występuje w naturalnym środowisku. Nazywane są powszechnie ryżowcami szarymi lub siwymi. Znane są też ryżowce białe, które wyhodowano kilkaset lat temu w Japonii i Chinach. Nie są to albinosy, bowiem ich oczy są czarne. Białym ryżowcom nie dorównują urodą białe odmiany innych gatunków ptaków. Śnieżna biel, idealnie gładkie piórka w połączeniu z perłowo różowym dziobem robią wrażenie. W potomstwie białych ryżowców zdarzają się czasami ptaki łaciate zwane szekami. Niektóre z nich po pierwszym, a czasami po drugim pierzeniu stają się czysto białe, inne pozostają łaciate. Widziałem białe ryżowce z brązowymi ogonami. Kolejną odmianą barwną jest ryżowiec płowy zwany też beżowym. Mutacją ta powstała w końcu lat pięćdziesiątych ubiegłego stulecia w Australii. Odmiana płowa ma czerwone oczy, głowę brązową ( nieco ciemniejszą u samca). Poniżej oczu występują owalne, duże białe plamy. Sterówki brązowe, reszta upierzenia w kolorze kawy z mlekiem. Pierś nieco jaśniejsza, wyraźnie ograniczona od upierzenia brzucha samicy. Rzadką odmianą jest ryżowiec pastelowy. Do rodzaju Padda należy jeszcze jeden gatunek- ryżowiec brązowy ( Padda fuscata), żyjący na wyspach Timor i Saman. Ptaki osiągają 12cm długości. Samiec nie różni się ubarwieniem od samicy. Głowa czarno brązowa, wierzch ciała brązowy. Szyja z przodu, z boków i górna część piersi czekoladowe, ograniczone czarnym paskiem od białego spodu ciała. Dziób szary. Gatunek ten pojawia się w handlu niezwykle rzadko.